Dla kogo stanowisko radnego? Kto może nim zostać?
Wybory samorządowe zbliżają się wielkimi krokami. Wszyscy chcemy by w Urzędzie reprezentowały nas osoby, które dadzą nam rękojmię prawidłowego wykonywania swoich obowiązków względem społeczności. Czy w związku z tym są jakieś ograniczenia co do tego, kto może kandydować w wyborach?
Kwestie te reguluje ustawa z z dnia 5 stycznia 2011 r.Kodeks wyborczy (Dz.U.2011.21.112 ze zm.). Zgodnie z nim czynne prawo wyborcze (prawo do wybrania, udziału w głosowaniu) do rady gminy posiada obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy. W przypadku wyborów do rady powiatu i sejmiku województwa uprawnionymi osobami są tylko pełnoletni obywatele polscy mający miejsce stałego zamieszkania na terenie odpowiedniego powiatu/województwa, natomiast w tych wyborach wziąć udziału nie mogą obywatele UE, chociażby posiadali miejsce stałego zamieszkania w Polsce.
Spoza kręgu osób uprawnionych do głosowania wyłączone zostają osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja osób chcących kandydować do Rad. Zgodnie z przepisami prawa prawo do bycia wybranym (prawo wybieralności, bierne prawo wyborcze) posiada osoba, która ma prawo wybierania do konkretnej jednostki samorządu terytorialnego – rady gminy, rady powiatu czy też sejmiku województwa. Jednak nie jest tak, iż każdy będący obywatelem polskim (obywatelem UE niebędący obywatelem polski), który ukończył 18 lat najpóźniej w dniu wyborów i ma miejsce stałego zamieszkania na obszarze danej gminy, powiatu i województwa może startować w wyborach. Wykluczona z grona uprawnionych będzie osoba:
- skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, wg stanu na dzień wyborów;
- wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w 21a ust. 2a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.). – dotyczy to przypadku złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego.
- ponadto prawa wybieralności nie ma obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.
Radnych, gdy już zostaną wybrani, obowiązują również zakazy łączenia określonych funkcji ze swoim mandatem. Zgodnie z dalszą częścią przepisów można być radnym tylko jednego organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Kolejnych wskazań należy szukać w ustawie o samorządzie gminnym (Dz.U.2013.594 j.t, ze zm.)
- Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy
- Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.
Należy zauważyć, że zakazy te nie stanowią przeszkody, dopóki osoba kandydująca faktycznie mandatu nie uzyska. Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego jest obowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności gospodarczej w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Dopiero po upływie tego terminu mandat wygasa. Podobnie w wypadku osoby, która wykonuje pracę w ramach stosunku pracy urzędzie gminy lub pełni funkcję kierownika/zastępcy kierownika jednostki organizacyjnej gminy, w której została wybrana na radnego – na okres sprawowania mandatu dostaje ona bezpłatny urlop na wniosek, który powinna złożyć w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyników przez właściwy organ wyborczy.
Ponadto ustawa wskazuje, że mandatu radnego gminy nie można łączyć z: mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody, członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.
W razie naruszenia ustawowego zakazu łączenia funkcji odpowiednia rada podejmuje uchwałę o wygaśnięciu mandatu w przeciągu 1 miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny.
Czy istnieją inne zakazy łączenia funkcji, o których każdy kandydujący na Radnego Gminy powinien wiedzieć? W ostatnim czasie podnoszone są głosy o bezprawnym kandydowaniu dziennikarzy do samorządu. Kwestie te rozważane są na gruncie etyki zawodowej dziennikarzy, jednak nie może być tu mowy o jakimkolwiek łamaniu prawa przez osoby kandydujące, ponieważ obecne regulacje prawne takiego zakazu nie formułują. Głosy w tej sprawie podnosiła Fundacja Helsińska, niejednokrotnie swoje stanowisko zajmowała również Rada Etyki Dziennikarskiej. W oświadczeniu z dnia 02.11.2010 r. RED zaznaczyła, że „dziennikarze etatowi mediów, a zwłaszcza publicznych, nie powinni we własnym interesie prowadzić kampanii wyborczej. A jeśli kandydują – prawo tego nie zabrania – powinni byli wyraźnie poinformować o swej decyzji opinię publiczną. Również w sytuacji, gdy na czas kampanii zawieszają swą etatową pracę.”
Jakkolwiek stanowisko to nie jest wiążące, tak obok opinii całkowicie skrajnych warto wziąć je pod uwagę. Bowiem skoro sam ustawodawca nie stwierdził jednoznacznie konfliktu interesów w sprawowaniu tych dwóch funkcji, dlaczego nie przekalkulować faktycznych i obiektywnych „za” i „przeciw” takich kandydatów, jak to się zwykle robi w przypadku każdego innego potencjalnego radnego?
źródło: lex.pl, REM
