Czego sygnałem może być świszczący oddech i dlaczego nie należy go bagatelizować?

Świst oddechowy jest dźwiękiem powstającym podczas wydostawania się powietrza przez zwężone drogi oddechowe. W zależności od kierunku przepływającego powietrza może być słyszalny podczas wdechu – jako świst wdechowy oraz podczas wydechu – jako świst wydechowy.

Dodatkowo może pojawiać się w obu fazach oddechu, występując jako świst o charakterze mieszanym. W zależności od przyczyny schorzenia, świst może mieć różne nasilenie: od słyszalnego wyłącznie podczas badania osłuchowego, aż po słyszalne „gołym uchem”.

Świszczący oddech jest dźwiękiem o syczącym charakterze i wysokiej częstotliwości, a powstaje w wyniku zwężania się światła dróg oddechowych, co istotnie ogranicza prawidłowy przepływ powietrza. Tego typu objaw występować może w różnego rodzaju schorzeniach i dotyczyć może zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Jakie rodzaje świstu oddechowego wyróżniamy?

Stridor, czyli świst wdechowy pojawia się w wyniku zwężenia górnych dróg oddechowych, na wysokości górnej części tchawicy, krtani lub gardła. Wheezing, czyli świst wydechowy pojawia się w wyniku zwężenia dolnych dróg oddechowych, na poziomie dolnej części tchawicy, oskrzeli i oskrzelików.

Świszczący oddech najczęściej występuje u najmłodszych dzieci. Dzieje się tak, ponieważ im dziecko jest młodsze, tym większe są predyspozycje do zwężania się światła oskrzeli, na co bezpośredni wpływ ma ich budowa anatomiczna. Drogi oddechowe dzieci są krótkie i wąskie, a szkielet krtani, tchawicy oraz oskrzeli znacznie cieńszy i wiotki, przez co łatwo się zapada. Z kolei silne ukrwienie oraz duża liczba gruczołów śluzowych w drogach oddechowych sprzyja wytwarzaniu zwiększonych ilości wydzieliny. Z kolei zmniejszona zdolność efektywnego kaszlu oraz jeszcze nie w pełni rozwinięty układ odpornościowy przyczyniają się do zwężania dróg oddechowych, co powoduje powstawanie charakterystycznych świstów.

Czym może skutkować świst oddechowy?

W przypadku, gdy wymiana gazów w organizmie nie przebiega we właściwy sposób, w pierwszej kolejności pojawiają się duszności oraz trudności w nabieraniu powietrza, a chory ma wrażenie, jakby się „topił”.

U niektórych osób mogą występować również zawroty głowy oraz uczucie osłabienia. Na ich wystąpienie wpływają niedobory tlenu w ciele, a w szczególności w mózgu. Do pozostałych objawów mogących wystąpić u chorego należą:

• napady nocnego kaszlu,
• wodnisty katar,
• gorączka,
• zimne dreszcze,
• ból w klatce piersiowej.

W jakich chorobach występuje świst oddechowy?

Należy jednak pamiętać, iż wystąpienie świszczącego oddechu nie wskazuje na jedną konkretną chorobę, ale występować może w różnorodnych schorzeniach. Najczęstszą przyczyną świstów są:

• Infekcje, które odpowiadają za najczęstsze występowanie świstu, szczególnie, jeśli choroba jest wywołana zapaleniem wirusowym krtani, oskrzeli, oskrzelików lub migdałków. Zdecydowanie rzadziej świsty występują w przebiegu infekcji bakteryjnych. Po więcej informacji o zapaleniu oskrzeli zajrzyj na netlekarz.pl.
• Astma, w której świsty nawracają.
• Aspiracja ciała obcego, zarówno pokarmu, jak i zabawki. Wówczas świst pojawia się nagle.
• Reakcje alergiczne, szczególnie po kontakcie z alergenem, wówczas następuje nagłe zwężenie dróg oddechowych, przyczyniające się do nasilenia objawów.
• Wady wrodzone, w tym wiotkość tchawicy, krtani lub oskrzeli, a także przetoka między przełykiem a tchawicą, rozszczep podniebienia oraz uciski z zewnątrz, na skutek występujących wad serca lub nieprawidłowości naczyniowych. W tego typu przypadkach świsty oddechowe istnieją od urodzenia, a ich nasilenie jest względnie stałe.
• Zaburzenia odporności, szczególnie te, w których występują skłonności do nawracających infekcji.
• Rozrosty łagodne i nowotworowe pojawiające się w świetle dróg oddechowych, które wraz z rozwojem przyczyniają się do narastania świstów.

Do innych chorób, które mogą wywoływać świsty należy mukowiscydoza, która choć jest schorzeniem rzadszym, może być trudna w uleczeniu. Dodatkowo mogą to być rozstrzenia oskrzeli, refluks żołądkowo-przełykowy, pierwotna dyskineza rzęsek, zaburzenia połykania, oparzenia dróg oddechowych, choroby śródmiąższowe płuc, zaburzenia o charakterze nerwowo-mięśniowym oraz zaburzenia w funkcjonowaniu strun głosowych. We wskazanych chorobach wystąpienie świszczącego oddechu nie stanowi głównego objawu, a jedynie towarzyszy innym, zazwyczaj ciężkim objawom chorób podstawowych.

Co należy wziąć pod uwagę podczas leczenia świstów oddechowych?

W leczeniu świstów oddechowych najważniejsze jest określenie przyczyny ich powstawania, ponieważ świszczący oddech może wystąpić w różnorodnych schorzeniach.

W przypadkach nagłych istotne jest jak najszybsze udrożnienie dróg oddechowych, którego dokonać można poprzez:

• usunięcie ciała obcego (jeśli występuje),
• podanie leków o działaniu zmniejszającym obrzęk śluzówek,
• podanie leków rozkurczających oskrzela,
• zapewnienie zwiększonego dopływu tlenu (poprzez zastosowanie np. maski tlenowej),
• podanie adrenaliny (wyłącznie w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego).

W celu całkowitego wyleczenia świszczącego oddechu konieczne jest pozbycie się choroby podstawowej, która odpowiada za jego powstanie. W przypadku wystąpienia zakażenia bakteryjnego konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii, z kolei na obrzęki poleca się steroidy. Osobom chorym należy również podawać środki o działaniu przeciwobrzękowym oraz mukolitycznym. Dodatkowo konieczne jest całkowite zaprzestanie palenia (czynnego oraz biernego), unikanie ekspozycji na działanie czynników drażniących drogi oddechowe oraz unikanie kontaktów z alergenami. W przypadku nasilenia objawów zaleca się, aby chory ograniczył wysiłek głosowy. Osobom chorym należy wówczas zapewnić dostęp do czystego, wilgotnego i ciepłego powietrza oraz przeprowadzić inhalację na bazie olejków eterycznych oraz ziół o działaniu ściągającym.